آشنایی با برخی واژگان سنجشگرانه

منشأ بسیاری از انگاره‌ها یا مفهوم‌های ما زبانی است که آن را یاد گرفته‌ایم و در قالب آن می‌اندیشیم. برای آنکه بتوانیم، به کمک واژه‌ها، واضح و دقیق بیندیشیم باید ملاک‌ها یا سنجه‌هایی را رعایت کنیم و این ملاک‌ها یا سنجه‌ها در دل کاربرد فرهیخته‌وار آن واژه‌ها هستند. در این نوشته به برخی از این واژگان سنجشگرانه می‌پردازیم.

عینی، چیزی که مبنایش واقعیت است، نه ذهن ما. برای مثال، فاصلۀ بین تهران و اصفهان یک امر آفاقی است، چون به ذهن و سلیقۀ کسی بستگی ندارد. اما خوشایند یا ناخوشایند بودن مزۀ سیب یک امر آفاقی نیست، چون به نظر و سلیقۀ شخصی افراد بستگی دارد.

واژه « انگاره» معمولا یکی از این معناها یا ترکیبی از این معناها را در خود دارد: ایده، تصور، تصویر، اندیشه، مفهوم. به تعبیری دیگر، انگاره» کلی ترین اصطاح برای اشاره به چیزهایی است که در ذهن حاضر می شوند. برای مثال، «تصویر میدان آزادی» یک انگاره است و اینکه «میدان آزادی از میدان انقلاب بزرگ تر است» نیز یک انگاره است.

معنایی شبیه به «پیش فرض» دارد. تفاوت انگاشته با پیش فرض: اصطلاح «انگاشته» در مورد پیش فرض هایی به کار می رود که آگاهی کمتری به آن‌ها داریم.

توضیحی که مشخص می کند چرا ( یا چگونه) چیزی هست یا چرا( یا چگونه) چیزی رخ داده است. برای مثال، فرض کنید یک روانشناس دارد توضیح می دهد که چرا افرادی که محرومیت عاطفی داشته اند بیشتر به وسواس مبتلا می شوند. در اینجا، او دارد این پدیده را تبیین می‌کند.

چیزی که در همه جا روایی (اعتبار) دارد. برای مثال، این قاعده که پدر و مادر باید از بچۀ خودشان نگهداری کنند در همه جا روایی دارد. با این سنجه که سخن نباید دروغ باشد در همه جا اعتبار دارد.

معیار؛ چیزی که با استفاده از آن کیفیت چیزها را می‌سنجیم.