گزارش بازدید از مرکز خدمات ماشینی و فناوری اطلاعات دانشگاه صنعتی شریف

توجه

مقدمه

تاریخچه تاسیس مرکز محاسبات دانشگاه صنعتی شریف به سال ۱۳۴۷ باز می گردد که با یک دستگاه کامپیوتر IBM مدل ۱۱۳۰ و سیستم کارت پانچ به ارایه خدمات به استادان و دانشجویان می پرداخت و اولین سیستم کاربردی برای سیستم آموزش دانشگاه مورد بهره برداری قرار گرفت.

در سال ۱۳۵۰ کامپیوتر دانشگاه با کامپیوتر پرقدرت CDC6400 جایگزین شد که بعدا به Cyber70 ارتقا پیدا کرد. علاوه بر استفاده های آموزشی و پژوهشی، سیستم های کاربردی آموزش و پرداخت حقوق نیز روی این دستگاه اجرا می شد و علاوه بر آن خدماتی نیز به متقاضیان خارج از دانشگاه نظیر شرکت ملی نفت ایران ارایه می گردید.

با رایج شدن کامپیوترهای شخصی در دهه ۱۳۶۰، نخستین کامپیوترهای شخصی از نوع NCR DMV دانشگاه را فرا گرفت و هرچند تا مدتی هنوزسیستم آموزش روی CDC اجرا می شد ولی کم کم CDC از کار بازماند و سیستمهای کاربردی نیز به کامپیوترهای شخصی منتقل شد.

در آغاز دهه ۱۳۷۰ سیستم های VAX6000 و IBM4381 برای دانشگاه خریداری شد که سیستم اخیر چندان مورد استفاده واقع نشد و بعضاْ واگذار گردید، ولی سیستم VAX در یک شبکه گسترده در دانشگاه مورد استفاده قرار گرفت و با برقراری اولین اتصال اینترنت برای دانشگاه، سیستم VAX به طور وسیعی برای پست الکترونیک استفاده گردید.

با رایج شدن وب، کم کم استفاده از سیستم های VAX رونق بیشتری یافت و عموم کاربران به ایستگاه های کاری بر بستر ویندوز و لینوکس روی آوردند.  این سیر پرپیچ و خم اکنون به نقطه ای رسیده است که باید امکانات فناوری اطلاعات و ارتباطات سهل و ساده در اختیار دانشگاهیان شریف، این کوشاترین دانشجویان کشور و استادانی که با توان بالا نگاه به آینده دارند قرار گیرد و علاوه بر آن با استفاده از دستاوردهای دنیای دیجیتال باید دانشگاهی هوشمند بسازیم تا همچنان پیشتازانه به سوی آینده گام برداریم.

می توان گفت امروزه مرکز محاسبات دانشگاه شریف یکی از به روز ترین و بزرگترین مراکز خدمات اینترنتی در سطح علمی و آموزشی می باشد.

شاید این سئوال در ذهن شما به وجود بیاید که چرا و چگونه به این مهم می توان دست یافت !

با توجه به تجهیزات و امکاناتی که در اختیار این قسمت قرار دارد و حضور اساتید مجرب و سطح اول کشور در این واحد آموزشی باعث شده تا این مراکز جزو بهترین ها باشد.

قسمت عمده ی کار این واحد ارائه ی سرویس اینترنت به دانشگاه و قسمت های مختلف آن می باشد. این مرکز امروزه، اینترنتی با پهنای باند ۳۰۰ مگابیت در ثانیه ارائه می کند. لازم به ذکر است منبع تامین کننده اینترنت دانشگاه، مرکز مخابرات شهید فرد اسدی می باشد که این ۳۰۰ مگابیت را بوسیله فیبر نوری در اختیار دانشگاه قرار می دهد.

معرفی رشته و کاربردهای رشته تحصیلی

مطالعه، طراحی، ساخت، راه‌اندازی، نگهداری سیستم‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری، جمع‌آوری، سازمان‌دهی، طبقه‌بندی و انتقال اطلاعات مهم‌ترین اهدافی است که مهندسی فناوری اطلاعات آن را دنبال می‌کند. مهم‌ترین توانمندی دانش‌آموختگان این رشته، استفاده صحیح و بهره‌برداری به‌موقع از اطلاعات است. هسته اصلی این رشته را مهندسی کامپیوتر به‌ویژه گرایش نرم‌افزار تشکیل می‌دهد.

فناوری اطلاعات یک مولفه حیاتی زندگی مدرن است که با ماهیتی میان رشته ای یکی از مهمترین حوزه های فناوری نوین را تشکیل می دهد. امروزه در جوامع پیشرفته، فناوری اطلاعات شاهرگ بیشتر سازمان ها و مراکز تجاری محسوب می شود و در ارتباطات مورد نیاز یک جامعه ی مدرن نقش اساسی دارد. این رشته از نظر عملیاتی یک رشته میان رشته ای بین کامپیوتر، صنایع و برق است که در این میان امور مربوط به تولید، پردازش، نگاهداشت و عرضه اطلاعات به مباحث کامپیوتری مرتبط می شود. بحث های مدیریت اطلاعات و فرآیند های آن از سلسله بحث های رشته صنایع و رشته برق است و بخصوص گرایش مخابرات، انتقالات مرتبط با اطلاعات و داده ها را برعهده دارد.

IT را می توان استفاده بهینه از اطلاعات برای کاربردهای مختلف دانست؛ یعنی متخصص این رشته باید بتواند اطلاعات را جمع آوری، دسته بندی و پردازش کرده و به موقع از آن ها استفاده نماید. از همین رو کارشناس این رشته باید مبانی کامپیوتر را بلد باشد؛ به عبارت دیگر هسته اصلی این رشته همان هسته اصلی مهندسی کامپیوتر است.

هدف از ایجاد این رشته در آزمون کارشناسی ارشد تربیت متخصصانی است که در زمینهی مطالعه، طراحی، ساخت و راه اندازی و نگهداری سیستمه ای سخت افزاری و نرم افزاری جمع آوری، سازمان دهی، طبقه بندی، استفاده و انتقال اطلاعات تبحر لازم را داشته باشند. فرصت های شغلی فراوانی نیز برای دانش آموختگان این رشته مهیاست.

سرویس هایی که مرکز محاسبات در اختیار استادان و دانشجویان قرار می دهد به قرار زیر هستند :

• اختصاص پست الکترونیک مجزا به اساتید
• ایجاد دامنه هایی برای دانشگاه شریف (sharif.ir, sharif.edu , ….)
• اختصاص نام کاربری و کلمه عبور برای استفاده دانشجویان از اینترنت
• ایجاد وب سایت های شخصی (http://sharif.ir/~user)

بازار کار در داخل از کشور 

یکی از مهم‌ترین عوامل جذب نیرو در بازار کار توجه به نیازهای جامعه هنگام تربیت دانش‌آموختگان است. دکتر جلالی یکی از اساتید برجسته دانشگاه در مورد نیاز فعلی بازار کار ایران در زمینه IT چنین اظهار می‌کند: در حال حاضر بازار کار ایران، بیش از هر چیز به تکنسین فناوری اطلاعات نیاز دارد که این امر مستلزم تحصیل در پایه کاردانی است، زیرا امروزه بسیاری از مراکز نظیر مدارس، بانک‌ها و غیره به سیستم کامپیوتر مجهز هستند و به افرادی نیازمندند که قادر به نگهداری و پشتیبانی از آن‌ها باشد و این اقدام نه به مهندس احتیاج دارد و نه فرد دیپلمه توانایی انجام این کار را دارد.

لذا با توجه به رشد فناوری اطلاعات در کشور، زمانی به مهندس IT احتیاج خواهیم داشت که برنامه‌های وسیع و مدیریتی در این حوزه داشته باشیم و IT تا لایه‌های عمقی جامعه نیز پیش رفته باشد.

با توجه به گسترش روزافزون دنیای کامپیوتر امروزه بیش از هر زمان دیگری نیاز به متخصصان کامپیوتر احساس می‌شود. امروزه یک مهندس کامپیوتر اگر علاقمند به کار باشد، هیچ وقت با مشکل بیکاری روبه رو نمی‌شود. به خصوص مهندسین نرم افزار فرصت‌های شغلی بیشتری داشته و برای کارکردن نیاز به امکانات و تجهیزات زیادی ندارند. فرصت‌های شغلی این رشته به حدی گسترده و متعدد است که نه تنها فارغ التحصیلان این رشته به راحتی جذب بازار کار می شوند بلکه دانشجویان دو سال آخر این رشته نیز می توانند وارد بازار کار شده و فعالیت کنند. برای مهندسین سخت افزار هم امکان کار در شرکت‌های تولید کننده قطعات و دستگاه‌ها و مراکز صنعتی – تولیدی بسیار فراهم است و از نظر سطح درآمدی هم با توجه به دانش و پشتکار شخصی در حد قابل قبول و ایده آلی قرار دارند. از طرفی با توجه به استفاده روزافزون از شبکه اینترنت زمینه کار در این موضوع نیز بسیار مهیاست. 

بازار کار در خارج از کشور 

پیش از هر چیز شایان ذکر است که به دلیل نزدیکی میدان‌های فعالیت در هر دو رشته مهندسی کامپیوتر و IT، بازار کار و فعالیت‌های اقتصادی نیز در این دو رشته بسیار به یکدیگر نزدیک است و داوطلبین کار در خارج نه بر اساس یکی از این دو رشته تحصیلی بلکه بر پایه توانایی‌های فردی می‌توانند گوی سبقت را جهت در اختیار گرفتن شغل (مسلما مرتبط با کامپیوتر) بربایند. 

رشته‌های مهندسی سخت افزار، نرم افزار و IT (آنچه به عنوان IT در کشور ما تدریس می‌شود) در خارج از این مرزها به عنوان مجموعه‌ی مهندسی کامپیوتر شناخته می‌شوند که این مجموعه طبق آمارگیری‌های اخیر (تاریخ آمارگیری: ۱۱ July 2007 ) پر درآمدترین رشته دانشگاهی محسوب می‌شود که بیشترین درآمد را عاید فارغ التحصیلان خود می‌کند. رقم تخمینی ۱۰۴ هزار دلار در سال برای افراد با سابقه کاری ۱۰ سال به بالا گواه بر این نکته است که دانشجویان این رشته با تلاش و پشتکار می‌توانند آینده موفقی را برای خود در خارج از کشور رقم بزنند.

آمار بیکاری در این رشته نیز نسبت به بسیاری از رشته‌ها بسیار کمتر است و حتی طبق آمار اعلام شده دانشجویانی که هنوز تحصیل خود را نیز به پایان نرسانده‌اند هم می‌توانند در حین تحصیل، شاغل یکی از میدان‌های کاری مرتبط با این رشته شده و به بهبود وضع اقتصادی خود در کنار فرآگیری این علوم، بپردازند. کشورهای آلمان و آمریکا از جمله بزرگترین پذیرندگان مهندسین کامپیوتر و کشورهای هند و ژاپن هم بزرگترین صادرکنندگان آن‌ها محسوب می‌شوند. این در حالیست که بعد از آلمان کشورهای غرب اروپا، اسکاندیناوی و خاورمیانه گزینه‌های مناسب و دردسترس‌تری برای دانشجویانی که قصد عزیمت از کشور جهت کار و فعالیت در کشورهای دیگر را دارند، است.

حوزه های مرتبط با بازار کار رشته مهندسی فناوری اطلاعات 

۱- مطالعه، بررسی و امکان سنجی سخت افزار، شبکه و نرم افزار مورد نیاز 

۲- جمع آوری، سازمان دهی، طبقه بندی اطلاعات 

۳- ایجاد و نگهداری نرم افزارهای مورد نیاز مانند پست فارسی و ابزار جستجوی اطلاعات فارسی 

۴- طراحی و پیاده سازی شبکه های محلی 

۵- مطالعه و بررسی ابزار مخابراتی مناسب برای انتقال اطلاعات 

۶- مطالعه و بررسی سیستم‌های نرم افزاری مناسب برای سازماندهی و استفاده از اطلاعات مانند سیستم‌های عامل و سیستم‌های بانک اطلاعاتی 

۷- مطالعه و شناسایی شیوه‌های جدید برای اطلاع رسانی

تشریح و تعریف جریان کار و فعالیت ها

جریان فعالیتها در این واحد به صورت هماهنگ بین دستگاهها و پرسنل به صورت شبانه روزی بوده به شرح برخی از آنها خواهیم پرداخت.

سوییچ اصلی (Main Switch)

اینترنت از اتاق دیتا سنتر مرکز فن آوری دانشگاه بوسیله یک سوئیچ اصلی بین دانشکده ها و قسمت های مختلف دانشگاه توزیع می گردد. این ارتباط بوسیله فیبر نوری می باشد.

روتر (Router)

می توان گفت روتر تقریباً وظیفه مدیریت و کنترل خطوط را دارد. بدین معنا که روتر اینترنت را در اختیار یکسری نود ها و اکسس پوینت ها قرار می دهد تا آنها قادر به ارائه سرویس باشند. یکی دیگر از وظایف روتر بررسی خطوط و اعلام خطا می باشد. در صورت بروز هرگونه خطا در سیستم بوتر آنرا شناسایی و به مدیر سیستم اعلام می کند. ضمناً اگر مودم های وایرلس با مشکل مواجه شوند بوتر اینترنت مورد نیاز دانشگاه را از مودم های اچ دی اس ال (HDSL) تامین خواهد نمود.

مودم های وایرلس (Wireless Modem)

این مودم ها وظیفه پوشش دهی اینترنتی تا شعاع ۱۰۰متر را در اماکن و محوطه های بزرگ دانشگاه به صورت بدون سیم بر عهده دارند.

مودم اچ دی اس ال (HDSL Modem)

این مودم ها موظفند اینترنت را از دانشگاه به خوابگاههای تابعه که بیرون از داشگاه قرار دارند منتقل کنند و در اختیار کاربران قرار دهند.

سرور های مرکز محاسبات (Server)

در دانشگاه هر دانشکده و یا مرکز آموزش دارای یک سرور مجزا می باشد که این سرور داخل خود این ادارات هستند. یکی از سیاست های مرکز محاسبات این است که این سرور ها را از سطح دانشگاه جمع آوری کرده و همه آنها را در مرکز فن آوری اطلاعات به کار گیرد و کاربران این سرورها از طریق اتصال از راه دور به این سرورها متصل شوند و کارهای لازم را انجام دهند.

شناسه ی شریف (Sharif ID)

این شناسه یک امکان دسترسی مدیریت شده می باشد که در اختیار کاربران اینترنت در دانشگاه قرار می گیرد. به این صورت که این شناسه هم پهنای باند را کنترل می کند و هم می تواند عملکرد کاربر را تحت نظر داشته باشد. با استفاده از شناسه شریف می توان پهنای باند را بصورت عادلانه و مساوی در اختیار کلیه کاربران قرار داد. این شناسه به منظور دسترسی دانشجو به صورت شخصی می باشد به این صورت که این شناسه برای هر دانشجو البته به صورت مساوی یک دامنه تعیین می کند. شناسه شریف به این منظور طرح ریزی شد تا دانشجویان نتوانند بیشتر از نیاز خود از اینترنت استفاده کنند و موجب کاهش سرعت کلی اینترنت شوند.

امنیت مرکز فناوری و اطلاعات

مرکز فناوری و اطلاعات دانشگاه شریف برای ایجاد امنیت شبکه های خود از یک سری لایسنس های ایرانی و خارجی استفاده می کند. در مورد شرکت های ایرانی، دانشگاه شریف کمک های مادی و علمی زیادی می کند. اما مشکلی که وجود دارد این است که این لایسنس ها پهنای باند ۳۰۰ مگا بیت بر ثانیه را نمی توانند ساپورت کنند. بنابر این هنوز نمی توان از شرکت های بومی استفاده کرد. به طور کلی این مرکز برای امنیت واحد های نرم افزاری بیشتر از لایسنس های بومی و برای امنیت واحد های سخت افزاری خود از لایسنس های خارجی استفاده می کند.

پایانه های دریافت سرویس

این سرویس وظیفه ی نگهداری اطلاعات را دارد به این معنی که دانشکده ها و شرکت های مرتبط با مرکز محاسبات برای دریافت اطلاعات خود به این پایانه متصل می شود .از مزایای استفاده از این پایانه سرعت بالای پردازش و دریافت اطلاعات است و دیگر خصلت استفاده از این سیستم امنیت بالای آن و دیگری اطمینان به سالم ماندن اطلاعات می باشد.

یو پی اس (UPS)

نیروی برق مرکز فن آوری اطلاعات دانشگاه شریف از دو یو پی اس و یک ژنراتور به همراه برق شهر تامین می شود. این یو پی اس ها برق شهر (AC) را دریافت و به برق (DC) تبدیل می کندو در باتری ها ذخیره می کند. این سیستم از دو یو پی اس ۴۰کیلووات و ۸۰کیلووات تشکیل شده است. این دو به صورت مکمل یکدیگر عمل می کنند . به این معنی که اگر برقی بیشتر از توان ۸۰ کیلووات لازم باشد ، یوپی اس ۴۰ کیلو واتی به ۸۰ کیلو وات اضافه می شود و انرژی مورد نیاز را ارسال می کند.

حال این سوال پیش می آید که اگر به توانی بیشتر از ۴۰ کیلو وات نیاز باشد و یو پی اس ۸۰ کیلو وات از کار افتاده باشد چه باید کرد. برای ایجاد چنین فضا نیاز به سیاست گذاری برای خارج کردن یکسری از بار های اضافه از مدار می باشد. برای توضیح بیشتر می توان اضافه کرد زمانی که یکی از یوپی اس ها از کار می افتد، دستگاه شروع به اخطار دادن می کند و زمانی برای خارج کردن یک سری از بار ها به ما می دهند. این یو پی اس ها مجزا از برق شهر هستند به این معنی که این یوپی اس ها هیچوقت از مدار خارج نمی شوند.

مشکلی که در این یو پی اس ها وجود دارد این است که این دو قسمت باید در حال کار سرویس شوند . تمام ظرفیت از طریق یک ترانسفورماتور مخصوص عبور می کند تا یک فرایند جداسازی مغناطیسی ایجاد کند. دلیل استفاده از این یو پی اس ها لزوم ایجاد محیط امن برای اطلاعات می باشد و تامین برق در صورت بروز هرگونه قطعی برق از اداره برق می باشد.

همچنین نمی توان به برق شهر با نوسانات بسیار بالا اعتماد کرد؛ بنابر این از این یوپی اس برای افزایش کارایی و اطمینان به کار استفاده می شود. یو پی اس ها برق شهر را می گیرد و پس از آنالیز آنرا در مدار جاری می کند.

چیلر

سیستم تهویه مطبوع یا چیلر وظیفه ی کنترل دمای این مرکز را از طریق محفظه های تهویه ی هوا دارد. این دستگاه همچنین قادر به کاهش و حتی افزایش رطوبت هوا را دارد . محفظه های تهویه ی هوا در کف زمین قرار دارد تا هوای گرم به بالا ترین قسمت این مرکز و ایجاد هوای خنک در پایین این محوطه صورت گیرد.

ویژگی های مهارتی

داشتن توانایی بالا در خرید تجهیزات به روز و دارا بودن سطح علمی بالا از مستلزمات راه اندازی چنین مرکزی می باشد. ضمناً جهت ارائه هر چه بهتر توانمندی ها می بایست هر از گاهی نسبت به به روز کردن اطلاعات شخصی اقدام نمود زیرا بر همگان واضح و مبرهن است که دانش روز بشری هر روزه در حال پیشرفت است و هر روز تکتنیک های جدیدتری به بازار عرضه می شود. پس با توجه به این مهم و انجام اقدامات لازم می توان فردی مفید برای مجموعه واقع شد.

دانش و استعدادهای مورد نیاز

از مقطع کارشناسی تا دکترا در رشته مخابرات و آی تی می تواند در این زمینه کاربرد داشته باشد. قابل ذکر است که بیشترین کاربرد را می تواند رشته مخابرات بر عهده گیرد. همانطور که می دانید تمامی اصول انتقال در شبکه بر اساس مخابرات و لایه فیزیکی می باشد.

ویژگی های جسمانی

دارای سلامت روحی و روانی و درصد هوش بالا از مستلزمات کار با اینگونه مجموعه هاست.

سختی و پیچیدگی کار

با توجه به وجود تجهیزات به روزمسلما به معلومات بالا و به روز و توانایی بالای پرسنل نیاز اساسی می باشد . ضمناً جهت ارائه هر چه بهتر توانمندی ها می بایست هر از گاهی نسبت به به روز کردن اطلاعات شخصی اقدام نمود.

نکات مربوط به قوانین و مقررات انجام کار

از هر گونه سهل انگاری جدا باید خودداری کرد زیرا تجهیزات بسیار حساس بوده و کوچکترین اشتباه مساوی است با بزرگ ترین فاجعه.

نکات مربوط به ایمنی و بهداشت

محیط کار می بایست بدون گرد و غبار و رطوبت باشد. همانطور که می دانید رطوبت و گرد و خاک دشمن اصلی قطعات و دستگاههای الکترونیکی می باشد. لذا به همین دلیل می بایست محیط را برای دستگاهها بهینه کرد.

در خاتمه لازم می دانم از تمامی عزیزان به خصوص جناب آقای مهندس بهزاد وجناب آقای مهندس احترامی که ما را در این بازدید یاری نمودند تشکر و قدردانی نمایم.

این هم عکس تهیه کننده گزارش آقای سید احسان حسینی – بهار ۱۳۹۲

+۳